Đốt sống cổ là bộ phận quan trọng trong hệ vận động, đóng vai trò nâng đỡ đầu và bảo vệ tủy sống. Tuy nhiên, do tính linh hoạt cao và thường xuyên chịu áp lực, khu vực này rất dễ gặp phải các vấn đề như thoái hóa, thoát vị hay chèn ép thần kinh. Trong bài viết này, phòng khám xương khớp ICCARE sẽ giúp bạn hiểu rõ đốt sống cổ là gì, cấu tạo và chức năng ra sao, cũng như các bệnh lý thường gặp để chủ động phòng ngừa và điều trị hiệu quả.
Đốt sống cổ là gì?
Đốt sống cổ là phần trên cùng của cột sống, gồm 7 đốt sống ký hiệu từ C1 đến C7. Chúng có chức năng nâng đỡ đầu, bảo vệ tủy sống và hỗ trợ các cử động linh hoạt của cổ như quay, cúi, ngửa. Mỗi đốt sống cổ được ngăn cách bởi một đĩa đệm giúp hấp thụ lực và giảm ma sát trong quá trình vận động. Vị trí này còn có nhiều dây thần kinh đi qua, kết nối từ não bộ đến vai, tay, do đó bất kỳ tổn thương nào ở vùng đốt sống cổ đều có thể gây đau, tê lan xuống các chi và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Việc hiểu rõ cấu trúc và chức năng của đốt sống cổ giúp phòng ngừa hiệu quả các bệnh lý liên quan như thoát vị đĩa đệm cổ, thoái hóa hay gai cột sống.
Vị trí:
- Nằm giữa hộp sọ và đốt sống ngực
- Là khu vực linh hoạt nhất trong cột sống
Ký hiệu:
- C1 (đốt đội – Atlas): nâng đỡ đầu
- C2 (đốt trục – Axis): xoay đầu
- C3–C7: hỗ trợ chuyển động, giữ thăng bằng
Cấu tạo đốt sống cổ
Đốt sống cổ gồm 7 đốt, được đánh số từ C1 đến C7, nằm ở phần trên cùng của cột sống. Mỗi đốt sống cổ có cấu trúc gồm thân đốt sống (ở phía trước) và cung đốt sống (ở phía sau), tạo thành một vòng bảo vệ tủy sống. Giữa các đốt sống là đĩa đệm giúp hấp thụ lực và tạo độ linh hoạt khi cổ vận động.
Đặc biệt, hai đốt sống đầu tiên là C1 (đốt đội) và C2 (đốt trục) có cấu tạo riêng biệt, cho phép đầu xoay và cúi ngửa. Các đốt C3 đến C7 có hình dáng tương đối giống nhau và giữ vai trò chính trong nâng đỡ đầu và điều khiển các chuyển động cổ. Ngoài ra, vùng đốt sống cổ còn có các lỗ ngang, nơi các mạch máu và dây thần kinh đi qua, liên kết từ não bộ đến vai và tay. Cấu trúc này vừa linh hoạt vừa dễ tổn thương, do đó cần được bảo vệ đúng cách.
Mỗi đốt sống cổ gồm 3 phần chính:
- Thân đốt sống: phía trước, nâng đỡ và chịu lực
- Cung đốt sống: bao bọc và bảo vệ tủy sống
- Mỏm gai – mỏm ngang: nơi bám của cơ và dây chằng
Đặc điểm nổi bật:
- C1: hình vòng tròn, không có thân đốt
- C2: có mỏm nha (dens) giúp xoay đầu
- C3–C7: có đĩa đệm, khớp liên đốt linh hoạt
Chức năng của đốt sống cổ
Đốt sống cổ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong hệ vận động và bảo vệ của cơ thể. Trước hết, chúng có chức năng nâng đỡ phần đầu, giúp đầu giữ thăng bằng và thực hiện các cử động linh hoạt như cúi, ngửa, xoay trái – phải.
Thứ hai, đốt sống cổ bảo vệ tủy sống và hệ thần kinh trung ương, đặc biệt là đoạn tủy cổ – nơi điều khiển hoạt động của vai, cánh tay và bàn tay.
Ngoài ra, nhờ có các đĩa đệm và khớp nhỏ giữa các đốt, cột sống cổ còn giúp hấp thụ lực, giảm chấn động khi vận động, đồng thời đảm bảo sự truyền tín hiệu thần kinh từ não xuống các cơ quan vùng trên của cơ thể.
Chính vì những chức năng quan trọng này, bất kỳ tổn thương nào ở đốt sống cổ cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt và sức khỏe toàn thân.
- Nâng đỡ đầu và cho phép vận động linh hoạt
- Bảo vệ tủy sống và dây thần kinh
- Truyền lực và duy trì cân bằng cơ thể
Các bệnh lý thường gặp ở đốt sống cổ
1. Thoái hóa đốt sống cổ
Thoái hóa đốt sống cổ là tình trạng lão hóa tự nhiên của cột sống ở vùng cổ, xảy ra khi các đĩa đệm và sụn khớp giữa các đốt sống bị bào mòn theo thời gian. Bệnh thường gặp ở người trên 40 tuổi, người làm việc văn phòng, ngồi lâu sai tư thế hoặc lao động nặng nhọc vùng cổ vai gáy.
Người bị thoái hóa đốt sống cổ thường có các triệu chứng như đau mỏi cổ vai gáy, cứng cổ, tê bì lan xuống vai và cánh tay, chóng mặt, đau đầu. Trường hợp nặng có thể gây chèn ép rễ thần kinh hoặc tủy sống, ảnh hưởng đến vận động và cảm giác của tay chân.
Việc điều trị thoái hóa đốt sống cổ cần kết hợp nghỉ ngơi, vật lý trị liệu, dùng thuốc giảm đau, kháng viêm hoặc các phương pháp hiện đại như kéo giãn cột sống, sóng xung kích. Thay đổi thói quen sinh hoạt và tư thế đúng là yếu tố quan trọng giúp kiểm soát và ngăn ngừa bệnh tiến triển.
2. Thoát vị đĩa đệm cổ
Thoát vị đĩa đệm cổ là tình trạng nhân nhầy bên trong đĩa đệm bị trượt ra ngoài bao xơ và chèn ép vào rễ thần kinh hoặc tủy sống vùng cổ. Tình trạng này thường xảy ra do thoái hóa cột sống, chấn thương, hoặc thói quen sinh hoạt sai tư thế kéo dài như cúi đầu nhiều, ngồi làm việc liên tục trước máy tính.
Triệu chứng phổ biến bao gồm đau cổ, cứng cổ, tê bì lan xuống vai, cánh tay và đầu ngón tay. Một số người còn cảm thấy yếu cơ tay, chóng mặt, mất thăng bằng hoặc nhức đầu nếu đĩa đệm thoát vị gây chèn ép mạch máu.
Thoát vị đĩa đệm cổ cần được phát hiện và điều trị sớm để tránh biến chứng như teo cơ, rối loạn vận động hoặc tổn thương thần kinh vĩnh viễn. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm dùng thuốc, vật lý trị liệu, kéo giãn cột sống, và trong trường hợp nặng có thể can thiệp phẫu thuật.
3. Chèn ép thần kinh cổ
Chèn ép thần kinh cổ xảy ra khi các rễ thần kinh vùng cổ bị đè nén bởi đĩa đệm thoát vị, gai xương, viêm khớp hoặc thoái hóa đốt sống. Tình trạng này thường gây ra các triệu chứng như đau cổ lan xuống vai, cánh tay, tê bì đầu ngón tay, yếu cơ tay và giảm khả năng cầm nắm.
Người bệnh có thể cảm thấy đau tăng khi cúi, ngửa hoặc xoay cổ, kèm theo cảm giác như kiến bò hoặc kim châm ở vùng tay. Nếu chèn ép kéo dài mà không điều trị, tổn thương thần kinh có thể dẫn đến teo cơ hoặc ảnh hưởng vĩnh viễn đến chức năng vận động.
Việc điều trị chèn ép thần kinh cổ bao gồm dùng thuốc giảm đau, kháng viêm, vật lý trị liệu, xoa bóp, kéo giãn cột sống. Trong những trường hợp nặng hoặc không đáp ứng với điều trị bảo tồn, bác sĩ có thể chỉ định can thiệp ngoại khoa.
>>> Bài viết xem nhiều: Đốt sống cổ bị lồi nguy có hiểm không? Phòng ngừa như thế nào?
4. Hẹp ống sống cổ
Hẹp ống sống cổ là tình trạng ống sống – nơi chứa tủy sống và các dây thần kinh – bị thu hẹp lại, gây chèn ép vào tủy và rễ thần kinh. Đây là bệnh lý thường gặp ở người trung niên và lớn tuổi, chủ yếu do thoái hóa đốt sống, thoát vị đĩa đệm, gai xương hoặc chấn thương vùng cổ.
Người bị hẹp ống sống cổ thường có triệu chứng như đau cổ kéo dài, tê bì tay chân, yếu cơ, khó giữ thăng bằng, đi đứng loạng choạng. Một số trường hợp có thể gặp tình trạng tiểu tiện không tự chủ nếu tủy sống bị tổn thương nghiêm trọng.
Bệnh tiến triển chậm nhưng có thể gây biến chứng nặng nếu không điều trị kịp thời. Phương pháp điều trị bao gồm: dùng thuốc giảm đau, vật lý trị liệu, kéo giãn cột sống, và trong trường hợp nặng, có thể cần phẫu thuật giải ép tủy. Việc phát hiện và xử lý sớm giúp hạn chế tổn thương thần kinh và cải thiện chất lượng sống.
Làm gì để bảo vệ đốt sống cổ?
Để bảo vệ đốt sống cổ và phòng tránh các bệnh lý như thoái hóa, thoát vị hay chèn ép thần kinh, bạn nên thực hiện những biện pháp sau:
-
Giữ đúng tư thế khi ngồi và làm việc: Tránh cúi đầu quá lâu, ngồi thẳng lưng, điều chỉnh màn hình máy tính ngang tầm mắt để giảm áp lực lên cổ.
-
Tránh mang vác nặng sai cách: Không nên gánh vật nặng trên vai hoặc cúi gập người khi nhấc đồ, vì dễ gây tổn thương vùng cổ và lưng.
-
Tập thể dục nhẹ nhàng: Thực hiện các bài tập giãn cơ cổ, xoay vai và lưng đều đặn giúp tăng cường độ dẻo dai cho cột sống cổ.
-
Ngủ đúng tư thế: Sử dụng gối vừa phải, nâng đỡ được đường cong tự nhiên của cổ, tránh nằm gối quá cao hoặc gối đầu khi nằm nghiêng không đúng cách.
-
Kiểm soát stress: Căng thẳng kéo dài làm cơ cổ – vai gáy co cứng, gây đau và ảnh hưởng xấu đến đốt sống cổ.
-
Khám sức khỏe định kỳ: Nếu có dấu hiệu như đau cổ, tê tay hoặc cứng gáy, nên thăm khám sớm để phát hiện và điều trị kịp thời.
Chăm sóc đốt sống cổ đúng cách giúp duy trì sức khỏe lâu dài và phòng tránh nhiều bệnh lý nguy hiểm liên quan đến cột sống.
>>> Đọc thêm: Đốt sống cổ bị thói quen sử dụng điện thoại làm hại như thế nào?
Khi nào cần đi khám và phục hồi đốt sống cổ?
Bạn nên đi khám và thực hiện phục hồi chức năng đốt sống cổ khi gặp các dấu hiệu sau:
-
Đau cổ kéo dài không thuyên giảm sau vài ngày nghỉ ngơi, đặc biệt khi cơn đau lan xuống vai, cánh tay hoặc đầu ngón tay.
-
Tê bì, yếu cơ, mất cảm giác ở tay, vai hoặc cánh tay, gây khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày như cầm nắm, viết, mặc áo.
-
Cứng cổ, hạn chế vận động, khó cúi, ngửa hoặc xoay đầu sang hai bên.
-
Đau đầu, chóng mặt, mất thăng bằng, nghi ngờ do ảnh hưởng thần kinh từ vùng cổ.
-
Có tiền sử thoát vị đĩa đệm cổ, thoái hóa hoặc chấn thương vùng cổ, đặc biệt khi triệu chứng tái phát nhiều lần.
Việc khám sớm giúp xác định chính xác nguyên nhân, từ đó có phương pháp điều trị phù hợp như dùng thuốc, vật lý trị liệu, châm cứu, kéo giãn cột sống hoặc phục hồi chức năng chuyên sâu. Điều này giúp hạn chế biến chứng, bảo vệ tủy sống và cải thiện chất lượng sống lâu dài. Nếu bạn gặp những dấu hiệu này, hãy chủ động khám chuyên khoa cột sống.
Tại Hà Nội, hệ thống ICCARE Chiropractic Clinic là địa chỉ được nhiều người tin tưởng. Nếu bạn đang tìm một phương pháp điều trị không phẫu thuật, không dùng thuốc nhưng vẫn hiệu quả, trị liệu Chiropractic kết hợp vật lý trị liệu hiện đại tại ICCARE có thể là lựa chọn phù hợp.
Ưu điểm liệu trình trị liệu tại ICCARE:
– Cá nhân hóa điều trị: Mỗi bệnh nhân được xây dựng phác đồ riêng dựa trên tình trạng lâm sàng, hình ảnh học và nhu cầu phục hồi cụ thể.
– Ứng dụng công nghệ hiện đại: Kết hợp các thiết bị vật lý trị liệu tiên tiến như sóng xung kích, điện trị liệu, kéo giãn DTS giúp giảm đau và phục hồi hiệu quả.
– Không dùng thuốc – không xâm lấn: Phác đồ tại ICCARE tập trung vào trị liệu tự nhiên, an toàn, hạn chế tác dụng phụ, phù hợp cả với người cao tuổi hoặc mắc bệnh nền.
– Đội ngũ chuyên môn cao: Bác sĩ và kỹ thuật viên nhiều kinh nghiệm trong phục hồi chức năng cơ xương khớp, luôn theo dõi sát tiến trình điều trị.
– Tối ưu thời gian hồi phục: Liệu trình được thiết kế khoa học, rút ngắn thời gian giảm đau và phục hồi vận động mà vẫn đảm bảo an toàn, hiệu quả bền vững.
Phương pháp phù hợp với cả người trẻ bị sai tư thế, thoái hóa sớm do đặc thù công việc, người cao tuổi hạn chế vận động, đau cổ mãn tính.
>>> Đọc thêm phương pháp điều trị thoái hóa đốt sống cổ tại iCCARE được báo [Sức Khỏe Gia Đình Việt Nam] viết TẠI ĐÂY!
