Nếu bạn cảm thấy đau nhói hoặc âm ỉ vùng đùi trước, đặc biệt khi vận động hoặc đứng lên ngồi xuống, rất có thể bạn đang đối mặt với viêm gân cơ tứ đầu đùi một vấn đề thường bị xem nhẹ nhưng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động. Nguyên nhân có thể đến từ quá tải khi tập luyện, chấn thương, hoặc các yếu tố sinh hoạt hàng ngày. Nếu không được điều trị đúng cách, tình trạng này có thể kéo dài, gây cản trở hoạt động thể chất và làm giảm chất lượng cuộc sống. Vậy làm sao để nhận biết sớm? Đâu là phương pháp điều trị nhanh chóng và hiệu quả nhất? Hãy cùng iCCARE tìm hiểu ngay để bảo vệ đôi chân và duy trì sự linh hoạt cho cơ thể!
Cấu tạo và vai trò của gân cơ tứ đầu đùi
Gân cơ tứ đầu đùi khởi nguồn từ sự kết nối của bốn cơ chính: cơ thẳng đùi (rectus femoris), cơ rộng ngoài (vastus lateralis), cơ rộng trong (vastus medialis), và cơ rộng giữa (vastus intermedius), trước khi bám chặt vào phần trên của xương bánh chè. Với cấu trúc gồm nhiều lớp, gân này hợp lực cùng xương bánh chè, tạo nên cơ chế linh hoạt để duỗi cẳng chân. Sự hoạt động của nó được điều khiển bởi thần kinh đùi và được nuôi dưỡng bởi động mạch đùi, đảm bảo hiệu suất tối ưu.
Cơ rộng ngoài, cơ rộng giữa, và cơ rộng trong không chỉ hỗ trợ duỗi gối mà còn giữ vai trò quan trọng trong việc ổn định chuyển động của xương bánh chè. Trong đó, cơ rộng ngoài – “ngôi sao” lớn nhất trong nhóm – khi co lại kéo xương bánh chè nghiêng ra ngoài, trong khi cơ rộng trong, dù nhỏ nhất, lại tạo lực cân bằng kéo ngược lại. Cơ rộng giữa đóng vai trò như “người giữ cân bằng”, giữ xương bánh chè ở vị trí trung tâm khi di chuyển. Khi cả nhóm cơ này đồng loạt hoạt động, chúng tạo nên động tác duỗi cẳng chân mượt mà, trong khi cơ thẳng đùi còn góp phần gấp háng một cách hiệu quả.
Mức độ tổn thương gân tứ đầu đùi sẽ quyết định khả năng duỗi gối bị ảnh hưởng ra sao. Những tổn thương nhẹ chỉ gây ra sự bất tiện nhỏ, nhưng nếu gân bị đứt hoàn toàn, chức năng duỗi chân sẽ hoàn toàn mất đi, đòi hỏi sự can thiệp kịp thời.
Viêm gân cơ tứ đầu đùi là gì?
Viêm gân cơ tứ đầu đùi là tình trạng viêm hoặc kích ứng ở dây gân nối giữa cơ tứ đầu đùi và xương. Cơ tứ đầu đùi đóng vai trò chính trong việc duỗi chân và duy trì sự ổn định của khớp gối khi di chuyển. Khi dây gân bị tổn thương, viêm nhiễm sẽ dẫn đến các triệu chứng như đau, sưng, và hạn chế vận động, làm gián đoạn các hoạt động hàng ngày.
Tình trạng này thường xuất phát từ những chuyển động lặp lại liên tục như nhảy hoặc quỳ, khiến gân chịu áp lực quá mức, dẫn đến những vết rách nhỏ kèm theo đau nhức và sưng tấy. Dù thường gặp ở các vận động viên như cầu thủ bóng chày hay bóng rổ, bất kỳ ai cũng có thể trở thành “nạn nhân” của viêm gân này. Nguy cơ càng tăng cao nếu bạn đột ngột đẩy mạnh cường độ tập luyện thể thao.
Trong nhiều trường hợp, người bệnh thường nhầm lẫn giữa đau cơ thông thường và triệu chứng của viêm gân do cảm giác đau có thể không quá dữ dội ngay từ ban đầu. Tuy nhiên, nếu không được can thiệp kịp thời, tình trạng này có thể tiến triển thành vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng lâu dài đến chức năng của cơ và khớp.
Nguyên nhân gây ra viêm gân cơ tứ đầu đùi
Hoạt động quá mức chính là “thủ phạm” chính gây ra viêm gân tứ đầu đùi, khi gân phải không ngừng vận động liên tục, dần hình thành những vết rách li ti. Ban đầu, cơ thể bạn sẽ nỗ lực tự sửa chữa những tổn thương này. Tuy nhiên, nếu các động tác lặp đi lặp lại không ngừng nghỉ, những vết rách ấy sẽ ngày càng nghiêm trọng hơn, đẩy tình trạng viêm lên cao.
Việc hiểu rõ nguyên nhân gây ra viêm gân cơ tứ đầu đùi sẽ giúp việc phòng ngừa và điều trị trở nên hiệu quả hơn. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:
Chấn thương do vận động quá mức
- Tập luyện cường độ cao: Những người thường xuyên tham gia các hoạt động thể thao, đặc biệt là các môn chạy bộ, gym hay bóng đá, có nguy cơ bị viêm gân do tập luyện quá mức hoặc sai kỹ thuật.
- Chấn thương do va chạm: Tai nạn hoặc cú trượt đột ngột có thể dẫn đến tổn thương dây gân, gây ra viêm nhiễm ngay sau đó.
Tác động của tuổi tác
- Sự thoái hóa theo thời gian: Khi cơ thể già đi, cấu trúc của dây gân và cơ bắp dần mất đi độ đàn hồi và sức chịu đựng, dẫn đến tình trạng viêm mạn tính và dễ bị tổn thương.
- Giảm khả năng tự phục hồi: Người cao tuổi có khả năng tái tạo mô kém hơn, do đó, các vết thương nhỏ có thể dễ dàng biến thành viêm gân nếu không được chăm sóc đúng cách.
Vấn đề cơ xương khớp
- Mất cân bằng cơ bắp: Khi một nhóm cơ yếu hơn so với nhóm cơ đối trọng, áp lực được tập trung vào dây gân sẽ tăng lên, khiến nó dễ bị tổn thương.
- Rối loạn khớp gối: Các vấn đề về khớp gối như thoái hóa khớp cũng có thể làm tăng tải trọng lên dây gân cơ tứ đầu đùi, gây nguy cơ viêm nhiễm.
Thiếu dưỡng chất
- Thiếu collagen và các khoáng chất: Collagen, magie và canxi là những thành phần quan trọng giúp duy trì sức khỏe của dây gân. Thiếu hụt các dưỡng chất này có thể làm giảm sức bền và độ đàn hồi của gân, tạo điều kiện cho viêm nhiễm xảy ra.
- Chế độ dinh dưỡng không cân đối: Chế độ ăn ít chất chống viêm, chất chống oxy hóa cũng góp phần làm suy yếu cấu trúc của các mô liên kết.
Các yếu tố khác
- Di truyền: Một số người có độ cấu tạo sợi collagen yếu có thể dễ mắc các bệnh lý về dây gân, kể cả viêm gân.
- Thừa cân: Béo phì làm gân phải chịu nhiều áp lực hơn.
- Môi trường làm việc: Những người làm công việc yêu cầu phải đứng hoặc di chuyển nhiều cũng có nguy cơ cao bị viêm gân cơ tứ đầu đùi.
- Bệnh mạn tính, các rối loạn chuyển hóa như: lupus ban đỏ, tiểu đường… làm giảm tưới máu gân, yếu gân và tăng nguy cơ tổn thương.
Ai dễ mắc viêm gân cơ tứ đầu đùi?
Dù bạn là ai, chỉ cần tham gia hoạt động thể chất, nguy cơ viêm gân tứ đầu đùi luôn rình rập, đặc biệt với các vận động viên thường xuyên gặp chấn thương. Tỷ lệ mắc bệnh này thay đổi tùy theo môn thể thao, cao nhất ở những bộ môn đòi hỏi lực mạnh lên cơ duỗi gối như bóng chuyền (44,6%), bóng rổ (31,9%), trong khi đạp xe ghi nhận không có trường hợp nào. Theo nghiên cứu của Zwerver, các vận động viên nam giới, trẻ tuổi, có chiều cao và cân nặng vượt trội, thường dễ bị ảnh hưởng hơn.
Việc nhận biết nhóm đối tượng có nguy cơ mắc viêm gân là bước quan trọng trong hoạt động phòng ngừa. Dưới đây là những nhóm người dễ mắc bệnh:
- Vận động viên và người tập thể dục thường xuyên: Đặc biệt là những người tập luyện với cường độ cao hoặc không khởi động đúng cách.
- Người già: Do sự thoái hóa tự nhiên của các mô liên kết.
- Người có tiền sử chấn thương cơ-xương-khớp: Những vết thương hoặc chấn thương trước đây có thể để lại dấu vết và làm yếu đi cấu trúc dây gân.
- Người lao động hiện trường: Những người làm việc đứng lâu hoặc di chuyển nhiều có nguy cơ tăng áp lực lên dây gân.
Triệu chứng viêm gân cơ tứ đầu đùi cần lưu ý
Việc nhận biết các triệu chứng kịp thời giúp người bệnh có thể can thiệp và điều trị trước khi bệnh trở nên nghiêm trọng. Các dấu hiệu cảnh báo của viêm gân cơ tứ đầu đùi bao gồm:
- Cơn đau âm ỉ hoặc nhói: Cảm giác đau bất thường ở vùng đùi trước, có thể lan ra quanh khu vực đầu gối.
- Sưng và nóng: Vùng dây gân có thể sưng lên và trở nên ấm hơn so với các vùng lân cận.
- Hạn chế vận động: Khó khăn khi duỗi hoặc gập chân, thậm chí làm giảm khả năng di chuyển trong các hoạt động hàng ngày.
- Cảm giác yếu mệt: Sau một thời gian dài, người bệnh có thể cảm thấy cơ bắp mất đi sức mạnh và độ bền.
- Đau tăng khi chịu lực: Cơn đau có xu hướng tăng lên khi bạn tập luyện hoặc di chuyển nhiều.
Những triệu chứng này có thể xuất hiện từ nhẹ đến nặng, và dù ở mức độ nào, nếu không được lưu ý, có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm.
>>> Tham khảo thêm:Viêm gân gót chân: Nhận biết dấu hiệu và cách điều trị
Biến chứng nếu không điều trị kịp thời
Nếu viêm gân cơ tứ đầu đùi không được can thiệp sớm, bạn có thể gặp phải các biến chứng sau:
- Tổn thương gân nghiêm trọng: Viêm mãn tính có thể dẫn đến sự suy giảm cấu trúc của dây gân, đôi khi gây đứt gân.
- Thoái hóa khớp: Áp lực không cân bằng lên khớp gối có thể dẫn đến thoái hóa sớm, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
- Giảm khả năng vận động: Tình trạng kéo dài có thể làm cho việc di chuyển trở nên khó khăn, thậm chí ảnh hưởng tới công việc và sinh hoạt hàng ngày.
- Phát triển viêm nhiễm mạn tính: Nếu không được điều trị, viêm gân có thể chuyển thành viêm nhiễm mạn, khó chữa và ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe tổng thể.
Những biến chứng trên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhận biết triệu chứng và can thiệp điều trị ngay khi có dấu hiệu viêm gân.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Việc xác định thời điểm đi khám bác sĩ là điều vô cùng quan trọng để tránh tình trạng bệnh tiến triển nghiêm trọng:
- Cơn đau kéo dài: Nếu cơn đau không giảm sau 1-2 tuần nghỉ ngơi và chăm sóc tại nhà.
- Sưng to và hạn chế vận động: Khi vùng cơ bị sưng, nóng đỏ và bạn cảm thấy khó khăn trong việc di chuyển.
- Đau kèm dấu hiệu nhiễm trùng: Có dấu hiệu sốt, mệt mỏi hoặc vùng bị viêm trở nên đỏ rát quá mức.
- Tiền sử chấn thương: Nếu bạn đã từng gặp chấn thương liên quan đến cơ tứ đầu đùi hoặc khớp gối, cần được kiểm tra định kỳ.
Không nên chủ quan với những triệu chứng nhỏ nhặt, vì một bước đi sớm đến bác sĩ sẽ giúp chẩn đoán chính xác và đưa ra phương án điều trị phù hợp.
Phương pháp điều trị hiệu quả
Việc điều trị viêm gân cơ tứ đầu đùi phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng, nguyên nhân gây ra và đặc điểm cơ địa của từng bệnh nhân. Dưới đây là các giải pháp điều trị phổ biến:
Điều trị tại nhà và biện pháp sơ cấp
- Nghỉ ngơi: Giảm tải cho vùng viêm, tránh các hoạt động gây kích thích thêm cơn đau.
- Chườm đá: Dùng túi đá bọc khăn mềm chườm lên vùng bị viêm khoảng 15-20 phút mỗi lần, từ 2-3 lần/ngày để giảm sưng và đau.
- Sử dụng băng nẹp: Để giảm áp lực lên gân cơ tứ đầu đùi, có thể sử dụng băng hoặc nẹp, giúp giảm đau đầu gối và giữ xương bánh chè ổn định.
- Uống đủ nước và ăn uống hợp lý: Cung cấp đủ dinh dưỡng, đặc biệt là các dưỡng chất cần thiết như collagen, magie và canxi để hỗ trợ quá trình phục hồi.
Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng
Khi dấu hiệu sưng tấy dần dịu đi, bác sĩ sẽ gợi ý cho bạn những phương pháp điều trị hiệu quả như:
- Xoa bóp trị liệu để thư giãn cơ bắp;
- Liệu pháp nhiệt/lạnh giúp giảm đau và kích thích lưu thông;
- Siêu âm trị liệu hỗ trợ làm lành tổn thương;
- Chương trình tập luyện cá nhân hóa dành riêng cho bạn.
Chuyên gia vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn bạn thực hiện các bài tập an toàn, tập trung tăng cường sức mạnh và độ linh hoạt cho gân cơ tứ đầu đùi cũng như các cơ xung quanh, đồng thời hỗ trợ đầu gối vững chắc hơn.
Dùng thuốc và các can thiệp y khoa
- Thuốc kháng viêm, giảm đau:Các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID) hoặc thuốc giảm đau không kê đơn có thể làm dịu cơn đau và tình trạng viêm gân. Tuy nhiên, hãy luôn tuân theo chỉ định của bác sĩ, tránh tự ý sử dụng để đảm bảo an toàn.
- Tiêm chất điều trị: Trong một số trường hợp, tiêm corticosteroid có thể được khuyến nghị để giảm viêm nghiêm trọng.
- Phẫu thuật: Hầu hết các trường hợp viêm gân cơ tứ đầu đùi không cần đến phẫu thuật. Nhưng nếu các phương pháp trên không mang lại kết quả, hoặc chấn thương của bạn quá nghiêm trọng, phẫu thuật có thể là lựa chọn cần thiết. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm:
– Phẫu thuật mở để xử lý trực tiếp;
– Phẫu thuật nội soi khớp với độ xâm lấn tối thiểu;
– Siêu âm qua da cắt bỏ gân (PUTD) để loại bỏ mô tổn thương.
Các bài tập phục hồi cho viêm gân cơ tứ đầu đùi
Việc tập luyện đúng cách sẽ giúp giảm căng thẳng cho dây gân và tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh. Dưới đây là một số bài tập phục hồi được khuyến nghị:
Bài tập giãn cơ nhẹ nhàng
- Duỗi cơ tứ đầu đùi đứng: Đứng thẳng, dùng tay nắm lấy cổ chân của chân bị đau và kéo từ từ về phía mông. Giữ tư thế trong 20-30 giây, sau đó đổi bên.
- Động tác gập nhẹ: Ngồi trên sàn, duỗi thẳng một chân ra phía trước, nhấn nhẹ bàn chân xuống sàn để giãn cơ.
Bài tập tăng cường cơ
- Squat nhẹ nhàng: Tập squat không quá sâu với trọng lượng cơ thể của bạn, giúp tăng cường cơ bắp đùi và ổn định dây gân.
- Leg raises: Nằm ngửa, nâng cao một chân lên khoảng 30 độ rồi hạ xuống từ từ, tập trung vào kiểm soát chuyển động.
Bài tập cải thiện độ linh hoạt
- Bài tập xoay chân: Ngồi trên ghế, xoay chân theo vòng tròn để tăng cường khả năng chuyển động của khớp.
- Bài tập yoga nhẹ: Một số động tác yoga như “Child’s Pose” và “Warrior II” cũng có thể giúp giãn cơ và cải thiện linh hoạt của cơ tứ đầu đùi.
Việc tập luyện cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tối ưu.
Các biện pháp phòng ngừa viêm gân cơ tứ đầu đùi
Phòng ngừa luôn là “liều thuốc” hiệu quả nhất để tránh tình trạng viêm gân trở nên nghiêm trọng. Dưới đây là những biện pháp giúp bạn bảo vệ sức khỏe gân và cơ:
- Khởi động kỹ trước khi tập luyện: Dành ít nhất 10-15 phút làm nóng cơ bắp trước khi bắt đầu buổi tập để giảm thiểu nguy cơ chấn thương.
- Tập luyện điều độ: Tránh tập luyện quá tải, hãy lắng nghe cơ thể và nghỉ ngơi đủ giữa các buổi tập.
- Dinh dưỡng hợp lý: Bổ sung các vitamin và khoáng chất cần thiết (canxi, magie, vitamin C và collagen) giúp tăng cường sức khỏe của dây gân.
- Sử dụng giày dép phù hợp: Đảm bảo giày chạy bộ hoặc giày tập hỗ trợ tốt cho bàn chân và giảm áp lực lên cơ tứ đầu đùi.
- Theo dõi tiến độ phục hồi: Đối với những người có tiền sử chấn thương, điều quan trọng là phải theo dõi và thường xuyên kiểm tra sức khỏe cơ xương khớp.
Nếu bạn đang gặp các triệu chứng liên quan đến viêm gân cơ tứ đầu đùi hoặc cảm thấy cơn đau ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, hãy đặt lịch khám ngay với đội ngũ chuyên gia của iCCARE. Chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trên hành trình lấy lại phong độ và cải thiện chất lượng cuộc sống.
>>> Bài viết xem nhiều: Viêm gân cơ nhị đầu: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
