Rối loạn thần kinh thực vật: Nguyên nhân, dấu hiệu, biểu hiện và cách điều trị

Rối loạn thần kinh thực vật (hay còn gọi là rối loạn thần kinh tự chủ) là một tình trạng y tế phổ biến nhưng thường bị bỏ qua do các triệu chứng đa dạng và không đặc hiệu. Hệ thần kinh thực vật điều khiển các chức năng tự động của cơ thể như nhịp tim, huyết áp, tiêu hóa và hô hấp. Khi hệ thống này hoạt động không đúng cách, nó có thể dẫn đến nhiều triệu chứng khó chịu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu rối loạn thần kinh thực vật và áp dụng các phương pháp điều trị thích hợp là điều cần thiết để kiểm soát bệnh và cải thiện sức khỏe tổng thể. Bài viết này ICCARE CHIROPRACTIC sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về rối loạn thần kinh thực vật nguyên nhân, dấu hiệu, biểu hiện và các phương pháp điều trị hiệu quả mà bạn nên biết.

Rối loạn thần kinh thực vật là gì?

Hệ thần kinh thực vật hay còn biết tới là thần kinh tự chủ có khả năng kiểm soát các hoạt động tự động của cơ thể như huyết áp, nhịp tim, mồ hôi, tiêu hóa, sinh dục…

Rối loạn thần kinh thực vật được hiểu là hoạt động không tự chủ của cơ thể không cân bằng, từ đó gây ra các chứng như ra nhiều mồ hôi, tim đập nhanh, rối loạn cương dương…

Trong một số trường hợp, rối loạn thần kinh tự chủ không thể tìm ra nguyên nhân và điều trị nguyên nhân. Khi đó, việc kiểm soát các biến chứng về tim mạch, hô hấp và đồng thời nâng cao chất lượng sống sẽ là mục tiêu hàng đầu.

Cách nhận biết rối loạn thần kinh thực vật

Bệnh rối loạn thần kinh thực vật có ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể nên triệu chứng cũng từ đó mà đa dạng hơn khá nhiều. Dù vậy, thì các triệu chứng cơ bản thường gặp vẫn cần kể tới là.

• Tim trở nên đập nhanh bất thường và có cảm giác hồi hộp, lo lắng.
• Cảm thấy chóng mặt, choáng váng khi đứng hay thay đổi tư thế và đặc biệt dễ ngất xỉu.
• Có biểu hiện khó thở, hụt hơi và sẽ tăng lên khi ở nơi đông người.
• Người bệnh có cảm giác nghẹt thở do xuất hiện cơn đau thắt hay nhói ở vùng ngực.
• Run và ra nhiều mồ hôi ở cả chân và tay là một dấu hiệu rối loạn thần kinh thực vật.
• Ngủ không ngon, không sâu giấc và khó ngủ.
• Mệt mỏi, thiếu năng lượng.
• Vận động mạnh bị hạn chế.
• Khó tiểu, bí tiểu là một trong những dấu hiệu của rối loạn thần kinh thực vật.
• Xuất hiện tình trạng đầy bụng, tiêu chảy, táo bón hay chán ăn.
• Không nhìn rõ trong đêm khi phản xạ đồng tử giảm đi cũng là một triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật.
• Không còn được tự tin, lo lắng, trầm cảm và thường cáu gắt.

>>> Xem thêm: Đau dây thần kinh liên sườn: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Nguyên nhân rối loạn thần kinh thực vật

Có rất nhiều các nguyên nhân khiến cho rối loạn thần kinh diễn ra hiện nay, có thể kể tới như:

Các bệnh mãn tính

Đái tháo đường, huyết áp… có thể khiến cho cấu trúc tế bào thần kinh bị phá vỡ rồi ảnh hưởng đến khả năng dẫn truyền tín hiệu của thần kinh.

Các bệnh về thần kinh

Các bệnh như Parkinson, teo não, Alzheimer đều có thể dẫn tới tình trạng rối loạn dây thần kinh thực vật.

Các bệnh tự miễn

Trường hợp hệ thống miễn dịch cơ thể nhầm lẫn tế bào thần kinh là các tế bào lạ thì khi này chúng sẽ huy động tế bào tự miễn đến và tấn công tế bào thần kinh. Ví dụ như trong lupus ban đỏ hay viêm khớp hệ thống…

Các bệnh nhiễm khuẩn

Một số bệnh do virus, vi khuẩn hay ký sinh trùng gây ra như HIV, viêm não và viêm màng não đều ảnh hưởng đến tế bào hệ thần kinh.

Bệnh thần kinh cảm giác và tự di truyền

Yếu tố di truyền, người có thành viên gia đình có vấn đề liên quan đến rối loạn thần kinh thực vật cũng có nguy cơ mắc cao.

Tiền sử sử dụng thuốc

Các loại thuốc điều trị ung thư, tim mạch hay trầm cảm cũng sẽ có tác dụng phụ đến rối loạn thần kinh thực vật.

Do lối sống

Sinh hoạt không lành mạnh cũng là nguyên nhân rất lớn khiến bạn bị rối loạn thần kinh thực vật. Đặc biệt khi sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá…

Bị rối loạn thần kinh thực vật khi nào nên gặp bác sĩ?

Mắc rối loạn thần kinh thực vật cần phải được điều trị để tránh các biến chứng nguy hiểm. Đặc biệt khi xuất hiện các dấu hiệu đi kèm như sau thì nên thăm khám ngay.

• Triệu chứng diễn ra liên tục: Nhịp tim nhanh, khó thở, mệt mỏi… diễn ra với tần suất liên tục.
• Không kiểm soát được mồ hôi: Mồ hôi ra nhiều cho dù không hoạt động.
• Mất nhận thức: Bị hôn mê hay miên man, li bì.

Cách chẩn đoán rối loạn thần kinh thực vật

Để có thể chẩn đoán nguyên nhân rối loạn thần kinh thực vật thì bác sĩ thông thường sẽ đánh giá tổng quát như sau.

• Kiểm tra chức năng tự trị: Người bệnh sẽ được kiểm tra để đánh giá hơi thở, nhịp tim hay huyết áp hoặc các thay đổi do cơ quan hệ thần kinh chi phối.
• Kiểm tra bàn nghiêng: Cho người bệnh đứng trên bàn nghiêng nhằm đánh giá các chỉ số huyết áp, nhịp tim hay hô hấp và mồ hôi. Từ đó, kiểm tra được sự điều phối của hệ thần kinh.
• Xét nghiệm nước tiểu, chức năng bàng quang: Đo lượng nước tiểu còn lại trong bàng quang sau khi đi tiểu để đánh giá rối loạn chức năng tự trị.
• Đeo holter huyết áp: Đánh giá chỉ số huyết áp bằng cách theo dõi từng ngày.
• Thở sâu: Hít vào thở ra với mục đích đánh giá tác dụng mà dây thần kinh phế vị đối với tim.

Phương pháp điều trị rối loạn thần kinh thực vật

Tùy vào từng tình trạng bệnh nhân sẽ có các cách điều trị rối loạn thần kinh khác nhau.

Điều trị không dùng thuốc

• Hạn chế rượu bia, thuốc lá: Không dùng các chất kích thích để tránh ảnh hưởng đến hệ thần kinh.
• Thay đổi chế độ ăn uống: Bổ sung chất dinh dưỡng và rau xanh nhằm đảm bảo sức khỏe thật tốt.

• Cải thiện lối sống: Ăn uống, ngủ nghỉ, tập luyện đúng giờ và phù hợp để tránh các bệnh về tim mạch, đóng góp vào việc điều trị rối loạn thần kinh thực vật.
• Nâng cao đầu giường: Nhằm mục đích hạn chế trào ngược axit, ngưng thở khi ngủ, tăng huyết áp khi ngủ.

Điều trị dùng thuốc

Các loại thuốc cũng sẽ được dùng tới khi có sự chỉ định của bác sĩ.

Thuốc an thần, chống trầm cảm: Để giảm mất ngủ, giải quyết vấn đề stress hỗ trợ điều trị rối loạn thần kinh thực vật.

• Thuốc giảm đau: Với mục đích là giảm đau đầu và có giấc ngủ tốt hơn.
• Thuốc tim mạch: Nhằm điều chỉnh nhịp tim, huyết áp để giảm trình trạng hồi hộp đánh trống ngực.
• Thuốc điều hòa nhu động ruột: Làm nhu động ruột về bình thường để giảm tình trạng khó tiêu, táo bón hay tiêu chảy hoặc ợ hơi, ợ chua.

Rõ ràng, bệnh rối loạn thần kinh thực vật sẽ khiến cho nhiều người khó chịu khi không được điều trị và ảnh hưởng đến cuộc sống, công việc. Nhận biết dễ dàng với hàng loạt các dấu hiệu để có cách ngăn chặn, điều trị kịp thời cho rối loạn thần kinh thực vật.

Một số câu hỏi liên quan

Rối loạn thần kinh thực vật có tự khỏi không

Rối loạn thần kinh thực vật thường không tự khỏi hoàn toàn mà cần sự can thiệp y tế để kiểm soát và giảm thiểu triệu chứng. Tuy nhiên, mức độ và thời gian điều trị có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân.

Rối loạn thần kinh thực vật có nguy hiểm không

Rối loạn thần kinh thực vật có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Mức độ nguy hiểm của tình trạng này phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Dưới đây là một số yếu tố cần xem xét:

• Tác động đến tim mạch: Rối loạn thần kinh thực vật có thể gây ra rối loạn nhịp tim, huyết áp không ổn định, và các vấn đề khác liên quan đến tim mạch. Trong một số trường hợp, nếu không được điều trị kịp thời, các triệu chứng này có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm.
• Vấn đề về tiêu hóa: Rối loạn này có thể gây ra táo bón, tiêu chảy, buồn nôn và các vấn đề khác liên quan đến tiêu hóa. Các triệu chứng này có thể gây ra nhiều khó khăn và ảnh hưởng đến dinh dưỡng và sức khỏe tổng thể của người bệnh.
• Ảnh hưởng đến hệ hô hấp: Một số người bị rối loạn thần kinh thực vật có thể gặp khó khăn trong việc thở hoặc cảm giác khó thở.
• Vấn đề về tiết niệu: Rối loạn này có thể gây ra các vấn đề về tiết niệu, chẳng hạn như tiểu không tự chủ hoặc khó tiểu.
• Tác động đến cuộc sống hàng ngày: Các triệu chứng như mệt mỏi, chóng mặt, và căng thẳng có thể làm giảm chất lượng cuộc sống và khả năng làm việc của người bệnh.

Các bài tập chữa rối loạn thần kinh thực vật

Bên cạnh việc sử dụng thuốc và các phương pháp điều trị khác, một số bài tập thể dục và kỹ thuật thư giãn có thể giúp giảm bớt triệu chứng và cải thiện tình trạng sức khỏe tổng thể. Dưới đây là một số bài tập hữu ích:

• Bài Tập Thở Sâu
• Yoga
• Tập Thể Dục Nhẹ Nhàng
• Bài Tập Kegel
• Kỹ Thuật Thư Giãn

Cây thuốc chữa bệnh rối loạn thần kinh thực vật

Sử dụng một số loại cây thuốc có thể là một phương pháp bổ trợ hiệu quả để giảm bớt triệu chứng và cải thiện sức khỏe tổng thể. Dưới đây là một số cây thuốc được biết đến với tác dụng hỗ trợ điều trị rối loạn thần kinh thực vật:

• Cây Bạc Hà (Mentha)
• Cây Lạc Tiên (Passiflora)
• Cây Đinh Lăng (Polyscias fruticosa)
• Cây Nhân Sâm (Panax ginseng)
• Cây Valerian (Valeriana officinalis)
• Cây Gừng (Zingiber officinale)

Phác đồ điều trị rối loạn thần kinh thực vật như thế nào

Phác đồ điều trị rối loạn thần kinh thực vật cần được điều chỉnh theo từng cá nhân và luôn nên được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa. Việc kết hợp nhiều phương pháp điều trị có thể mang lại hiệu quả tốt hơn và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Điều trị rối loạn rối loạn thần kinh thực vật thường cần sự kết hợp giữa thay đổi lối sống, sử dụng thuốc, và các liệu pháp bổ trợ khác. Dưới đây là phác đồ điều trị tổng quát cho rối loạn thần kinh thực vật:

1. Chẩn Đoán Chính Xác

• Khám lâm sàng: Đánh giá các triệu chứng và tiền sử bệnh lý của bệnh nhân.
• Xét nghiệm: Bao gồm các xét nghiệm máu, điện tâm đồ (ECG), và các xét nghiệm hình ảnh khác để loại trừ các nguyên nhân khác của triệu chứng.
• Test chuyên biệt: Như kiểm tra chức năng hệ thần kinh tự chủ (Autonomic Function Test).

2. Điều Chỉnh Lối Sống

• Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh: Giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất. Hạn chế đồ ăn nhanh, chất béo và đường.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội có thể cải thiện tuần hoàn máu và giảm căng thẳng.
• Quản lý căng thẳng: Thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, hít thở sâu, và liệu pháp tưởng tượng dẫn đường.
• Giấc ngủ đủ: Đảm bảo giấc ngủ đủ và chất lượng để cơ thể có thời gian phục hồi.

3. Sử Dụng Thuốc

• Thuốc an thần và giảm lo âu: Như benzodiazepines, SSRIs (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors).
• Thuốc điều chỉnh huyết áp: Như beta-blockers, ACE inhibitors.
• Thuốc chống trầm cảm: Tricyclic antidepressants hoặc SSRIs để kiểm soát triệu chứng lo âu và trầm cảm.
• Thuốc điều chỉnh tiêu hóa: Như thuốc chống buồn nôn, thuốc điều chỉnh nhu động ruột.

4. Liệu Pháp Bổ Trợ

• Vật lý trị liệu: Giúp cải thiện tuần hoàn máu và giảm triệu chứng đau nhức cơ bắp.
• Châm cứu: Có thể giúp cân bằng hệ thần kinh và giảm triệu chứng.
• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Giúp bệnh nhân quản lý căng thẳng và thay đổi cách suy nghĩ tiêu cực.
• Sử dụng các loại thảo dược: Như nhân sâm, valerian, lạc tiên, dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.

5. Theo Dõi Và Điều Chỉnh Điều Trị

• Thăm khám định kỳ: Để theo dõi tiến triển của bệnh và hiệu quả của các phương pháp điều trị.
• Điều chỉnh phác đồ: Dựa trên phản ứng của bệnh nhân với điều trị và các triệu chứng hiện tại.