Rối loạn tiền đình là một vấn đề y tế phức tạp ảnh hưởng đến hệ thống tiền đình của cơ thể, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng và điều chỉnh chuyển động. Người bị rối loạn tiền đình thường gặp các triệu chứng như chóng mặt, hoa mắt, mất thăng bằng và buồn nôn, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Nguyên nhân của rối loạn này có thể đa dạng, từ viêm nhiễm, chấn thương đến các bệnh lý về thần kinh. Hiểu rõ về rối loạn tiền đình giúp chúng ta có thể nhận biết sớm các triệu chứng và tìm kiếm các phương pháp điều trị hiệu quả, từ đó cải thiện sức khỏe và phòng tránh các biến chứng nguy hiểm. Hãy cùng phòng khám chiropractic ICCARE đi tìm hiểu chi tiết về bệnh lý rối loạn tiền đình ngay dưới đây!
Rối loạn tiền đình là gì?
Rối loạn tiền đình là một tình trạng y tế liên quan đến sự mất cân bằng hoặc rối loạn chức năng của hệ thống tiền đình, một phần của tai trong và não bộ, chịu trách nhiệm điều chỉnh cảm giác cân bằng và định hướng không gian. Hệ thống tiền đình giúp cơ thể duy trì tư thế, ổn định thị lực khi chuyển động và điều chỉnh cảm giác về vị trí cơ thể trong không gian. Mất khả năng giữ thăng bằng khiến cho cơ thể bị loạng choạng, quay cuồng, hoa mắt hay ù tai… Vấn đề này xuất hiện khi quá trình truyền dẫn, tiếp nhận thông tin của hệ thống tiền đình bị rối loạn, tắc nghẽn do dây thần kinh số 8 hoặc động mạch nuôi dưỡng não bị tổn thương hay các tổn thương khác ở khu vực tai trong cũng như não.
Khi hệ thống tiền đình bị rối loạn, người bệnh có thể trải qua các triệu chứng như:
- Chóng mặt: Cảm giác quay cuồng hoặc cảm giác xung quanh đang xoay tròn.
- Mất thăng bằng: Khó khăn trong việc đứng vững hoặc đi lại.
- Hoa mắt: Nhìn mờ hoặc khó tập trung vào một điểm.
- Buồn nôn và nôn mửa: Thường xảy ra do cảm giác chóng mặt kéo dài.
- Đổ mồ hôi lạnh: Cảm giác lo lắng và không thoải mái.
- Mệt mỏi và suy nhược: Do cơ thể phải liên tục cố gắng duy trì thăng bằng.
Phân loại rối loạn tiền đình
Rối loạn tiền đình có thể được phân loại dựa trên nguyên nhân gây ra và vị trí tổn thương trong hệ thống tiền đình. Dưới đây là một số phân loại chính của rối loạn tiền đình:
1. Rối loạn tiền đình ngoại biên
Rối loạn tiền đình ngoại biên liên quan đến tổn thương hoặc rối loạn chức năng của tai trong. Các loại phổ biến bao gồm:
- Viêm mê nhĩ (Labyrinthitis): Viêm nhiễm tai trong do virus hoặc vi khuẩn, gây chóng mặt, mất thăng bằng và giảm thính lực.
Chứng chóng mặt kịch phát tư thế lành tính (BPPV – Benign Paroxysmal Positional Vertigo): Do sự di chuyển của các tinh thể calcium carbonate trong tai trong, gây chóng mặt khi thay đổi tư thế. - Bệnh Meniere: Gây ra bởi sự tích tụ chất lỏng trong tai trong, dẫn đến chóng mặt, ù tai và giảm thính lực.
Viêm dây thần kinh tiền đình (Vestibular Neuritis): Viêm dây thần kinh tiền đình do nhiễm virus, gây chóng mặt và mất thăng bằng.
2. Rối loạn tiền đình trung ương
Rối loạn tiền đình trung ương liên quan đến tổn thương hoặc rối loạn chức năng của não hoặc đường dẫn truyền thần kinh. Các loại phổ biến bao gồm:
- Đột quỵ: Gây tổn thương não và ảnh hưởng đến hệ thống tiền đình.
- Chấn thương sọ não: Gây tổn thương não và ảnh hưởng đến hệ thống tiền đình.
- U não: Có thể chèn ép hoặc tổn thương hệ thống tiền đình.
- Bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis): Gây tổn thương bao myelin của các dây thần kinh, ảnh hưởng đến chức năng tiền đình.
- Bệnh Parkinson: Gây rối loạn chuyển động và ảnh hưởng đến cân bằng.
3. Rối loạn tiền đình chức năng
Rối loạn tiền đình chức năng liên quan đến rối loạn chức năng hệ thống tiền đình mà không có tổn thương rõ ràng. Các loại phổ biến bao gồm:
- Chứng chóng mặt tâm lý (Psychogenic Dizziness): Liên quan đến các yếu tố tâm lý như lo âu hoặc trầm cảm.
- Hội chứng chóng mặt mãn tính (Chronic Subjective Dizziness): Gây ra cảm giác mất cân bằng kéo dài mà không có nguyên nhân rõ ràng.
4. Rối loạn tiền đình do thuốc
Một số loại thuốc có thể gây rối loạn tiền đình như một tác dụng phụ. Các loại thuốc phổ biến bao gồm:
- Thuốc kháng sinh aminoglycoside: Như gentamicin, có thể gây tổn thương tai trong.
- Thuốc hóa trị liệu: Như cisplatin, có thể gây độc cho tai trong.
- Thuốc lợi tiểu: Như furosemide, có thể gây mất cân bằng điện giải và ảnh hưởng đến hệ thống tiền đình.
Việc xác định loại rối loạn tiền đình cụ thể cần dựa vào các triệu chứng, tiền sử bệnh và các kết quả xét nghiệm lâm sàng. Điều này giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất cho từng trường hợp.
>>> Xem thêm: Rối loạn thần kinh thực vật: Nguyên nhân, dấu hiệu, biểu hiện và cách điều trị
Dấu hiệu của rối loạn tiền đình
Rối loạn tiền đình có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, phụ thuộc vào mức độ và nguyên nhân gây ra rối loạn. Dưới đây là các dấu hiệu phổ biến của rối loạn tiền đình:
1. Chóng mặt
Chóng mặt là triệu chứng phổ biến nhất của rối loạn tiền đình. Người bệnh thường có cảm giác mọi thứ xung quanh đang quay cuồng hoặc bản thân đang chuyển động dù đang đứng yên. Chóng mặt có thể xuất hiện đột ngột hoặc kéo dài trong một khoảng thời gian.
2. Mất thăng bằng
Người bị rối loạn tiền đình thường cảm thấy khó duy trì thăng bằng, dễ bị ngã hoặc loạng choạng khi đứng hoặc đi lại. Cảm giác mất thăng bằng có thể nghiêm trọng hơn khi thay đổi tư thế nhanh chóng, như đứng lên hoặc ngồi xuống.
3. Buồn nôn và nôn mửa
Chóng mặt kéo dài thường đi kèm với buồn nôn và nôn mửa. Điều này do cảm giác mất cân bằng và chóng mặt gây ra, làm ảnh hưởng đến hệ thống tiêu hóa.
4. Hoa mắt
Hoa mắt hoặc nhìn mờ là triệu chứng khi người bệnh gặp khó khăn trong việc tập trung vào một điểm cố định. Thị lực có thể trở nên nhòe hoặc mất đi tạm thời.
5. Ù tai
Ù tai, hay cảm giác nghe thấy tiếng kêu trong tai mà không có nguồn âm thanh bên ngoài, là triệu chứng thường gặp trong các rối loạn tiền đình như bệnh Meniere.
6. Giảm thính lực
Một số rối loạn tiền đình, như viêm mê nhĩ hoặc bệnh Meniere, có thể gây giảm thính lực ở một hoặc cả hai tai.
7. Đổ mồ hôi lạnh và cảm giác lo lắng
Các triệu chứng của rối loạn tiền đình thường gây ra cảm giác lo lắng và đổ mồ hôi lạnh, đặc biệt khi cơn chóng mặt và mất thăng bằng trở nên nghiêm trọng.
8. Mệt mỏi và suy nhược
Rối loạn tiền đình kéo dài có thể khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi và suy nhược do cơ thể phải liên tục điều chỉnh để duy trì thăng bằng.
9. Chuyển động mắt bất thường
Một số rối loạn tiền đình có thể gây ra chuyển động mắt bất thường, như rung giật nhãn cầu (nystagmus), làm người bệnh cảm thấy mắt chuyển động không kiểm soát.
10. Mất ý thức
Người bệnh sẽ bị mất ngủ do lượng máu đến não giảm, rối loạn chức năng tim cũng như là hạ huyết áp. Nếu như các dấu hiệu này diễn ra trong thời gian dài thì người bệnh càng dễ mất ý thức.
Nguyên nhân dẫn tới rối loạn tiền đình
Rối loạn tiền đình có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, ảnh hưởng đến hệ thống tiền đình của tai trong và não. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:
1. Viêm nhiễm tai trong
- Viêm mê nhĩ (Labyrinthitis): Viêm nhiễm do virus hoặc vi khuẩn gây ảnh hưởng đến cấu trúc tai trong, dẫn đến chóng mặt, mất thăng bằng và giảm thính lực.
- Viêm dây thần kinh tiền đình (Vestibular Neuritis): Viêm dây thần kinh tiền đình thường do nhiễm virus, gây chóng mặt và mất thăng bằng mà không ảnh hưởng đến thính lực.
2. Chấn thương đầu
- Chấn thương sọ não hoặc va đập mạnh vào đầu có thể gây tổn thương hệ thống tiền đình, dẫn đến các triệu chứng chóng mặt và mất thăng bằng.
3. Bệnh lý tai trong
- Chứng chóng mặt kịch phát tư thế lành tính (BPPV – Benign Paroxysmal Positional Vertigo): Do sự di chuyển của các tinh thể calcium carbonate trong tai trong, gây chóng mặt khi thay đổi tư thế.
- Bệnh Meniere: Gây ra bởi sự tích tụ chất lỏng trong tai trong, dẫn đến chóng mặt, ù tai và giảm thính lực.
4. Rối loạn tuần hoàn máu
- Thiếu máu: Thiếu máu làm giảm lượng oxy cung cấp cho não, gây ra chóng mặt và mệt mỏi.
- Huyết áp thấp: Huyết áp thấp làm giảm lưu lượng máu đến não, gây chóng mặt và ngất xỉu.
5. Bệnh lý thần kinh
- Bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis): Gây tổn thương bao myelin của các dây thần kinh, ảnh hưởng đến chức năng tiền đình.
- Bệnh Parkinson: Gây rối loạn chuyển động và ảnh hưởng đến cân bằng.
6. Tác dụng phụ của thuốc
- Một số loại thuốc, như thuốc kháng sinh aminoglycoside (gentamicin), thuốc hóa trị liệu (cisplatin), và thuốc lợi tiểu (furosemide), có thể gây tổn thương tai trong và ảnh hưởng đến hệ thống tiền đình.
7. Các yếu tố khác
- Stress và lo âu: Các yếu tố tâm lý có thể góp phần vào triệu chứng chóng mặt và mất thăng bằng.
- Môi trường làm việc: Làm việc trong môi trường có tiếng ồn lớn hoặc rung động mạnh cũng có thể ảnh hưởng đến hệ thống tiền đình.
8. Các bệnh lý khác
- U não: Có thể chèn ép hoặc tổn thương hệ thống tiền đình, gây ra các triệu chứng chóng mặt và mất thăng bằng.
- Đột quỵ: Gây tổn thương não và ảnh hưởng đến hệ thống tiền đình.
9. Di truyền
- Một số rối loạn tiền đình có thể có yếu tố di truyền, khiến một số người dễ bị ảnh hưởng hơn bởi các yếu tố môi trường hoặc bệnh lý khác.
>>> Xem thêm: Rối loạn tiêu hóa là gì, nguy hiểm hay không, điều trị thế nào?
Những ai có nguy cơ mắc bệnh?
Ai cũng có thể bị rối loạn tiền đình, nhưng những người có tuổi tác cao vẫn sẽ nguy cơ mắc cao hơn. Ngoài ra, đối tượng có tiền sử chóng mặt cũng nằm trong nhóm này cần lưu ý.
Chẩn đoán rối loạn tiền đình như thế nào?
Để chẩn đoán một cách chính xác nhất tình trạng rối loạn tiền đình, bác sĩ vẫn sẽ tiến hành thực hiện 2 phương pháp dưới đây.
Chẩn đoán lâm sàng rối loạn tiền đình
Bác sĩ sẽ căn cứ vào các triệu chứng của người bệnh như chóng mặt, buồn nôn, quay cuồng hay rung giật nhãn cầu và mất thăng bằng. Ngoài ra, còn xuất hiện kèm các rối loạn thần kinh thực vật như là mạch nhanh hay vã mồ hôi… hay các dấu hiệu thần kinh (viêm tai giữa, bất thường thính lực).
Bên cạnh đó, chuyên gia cũng sẽ đánh giá tình trạng chóng mặt tư thế kịch phát lành tính. Ví dụ như trường hợp chóng mặt đột ngột khi đổi tư thế, có cảm giác xoay tròn từ 1-2 phút kèm theo buồn nôn. Đồng thời, cũng nên lưu ý những trường hợp từng bị chấn thương vùng đầu, nhiễm trùng hô hấp bởi virus làm tổn thương mê đạo.
Chẩn đoán cận lâm sàng
Bên cạnh các chẩn đoán lâm sàng thì người bệnh còn được tiến hành một vài phương pháp xét nghiệm khác: Xét nghiệm cơ bản thường quy. hay siêu âm mạch máu ngoài sọ. Hoặc cũng có thể thực hiện chụp MRI sọ não, CT Scan sọ não nếu như người bệnh xuất hiện tình trạng chóng mặt có nguồn gốc trung ương.
Cách điều trị rối loạn tiền đình
Rối loạn tiền đình có nhiều nguyên nhân khác nhau và mỗi người cũng sẽ có tình trạng không giống nhau. Tùy vào từng trường hợp cụ thể sẽ áp dụng các phương pháp phù hợp nhất.
Tập thể dục, phục hồi chức năng
Đây được xem là một trong các mẹo chữa rối loạn tiền đình hiệu quả bằng việc sử dụng các bài tập rèn luyện não bộ hay kích thích sự vận động và giúp cho nhạy bén hệ tiền đình với mục đích phục hồi cơ thể nhanh nhất.
Ăn uống lành mạnh và ngủ đủ giấc
Rối loạn tiền đình nên ăn gì chắc chắn là câu hỏi cũng được rất nhiều người thắc mắc. Nên bổ sung nhiều rau xanh, hạn chế đồ ăn nhanh, nhiều dầu mỡ để cơ thể phục hồi tốt hơn.
Dùng thuốc
Thuốc rối loạn tiền đình là loại nào còn phải tùy thuộc vào các nguyên nhân, tình trạng cụ thể của người bệnh. Thông thường, bác sĩ sẽ kê đơn các loại thuốc với mục đích làm giảm triệu chứng chóng mặt, buồn nôn, hay ức chế canxi giãn mạch não và tăng tuần hoàn máu não cũng như tăng chuyển hóa tế bào thần kinh. Tuy nhiên, chỉ được dùng khi bác sĩ đã kê đơn.
Phẫu thuật
Nếu như các phương pháp trước đó đều không mang lại hiệu quả như do u dây thần kinh số VIII… Đồng thời, những người có bệnh mạn tính như tăng huyết áp hay tiểu đường hoặc bệnh về xơ vữa mạch cũng phải được điều trị kịp thời.
Phòng ngừa rối loạn tiền đình
Để phòng tránh tình trạng rối loạn tiền đình ở người trẻ cũng như người già thì cần phải tập trung vào chế độ sinh hoạt cũng như ăn uống hằng ngày.
Chế độ sinh hoạt
Nên thận trọng với các tư thế thường ngày, không nên thay đổi một cách đột ngột như đứng lên ngồi xuống. Giảm thiểu căng thẳng, lo âu và độc sách báo nhiều hơn. Đối với những người phải làm việc văn phòng, nên đi lại nhiều và không ngồi quá lâu trước máy tính.
Chế độ ăn uống
Để phòng ngừa rối loạn tiền đình tốt nhất, mỗi người nên bổ sung vitamin nhóm B (B6, B9) hay vitamin C và magie. Đồng thời, uống đủ nước mỗi ngày 1,5-2 lít nước. Hạn chế ăn đồ nhiều muối cũng như các chất kích thích.
Chế độ tập luyện
Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao, cường độ vận động tăng dần theo thời gian. Không nên tập luyện quá sức cũng như sai kỹ thuật dễ dẫn tới các tổn thương.
Rối loạn tiền đình chắc chắn là tình trạng mà nhiều người mắc phải, đặc biệt là chị em phụ nữ. Cần phải có cách điều trị từ sớm để không ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Đồng thời, ngăn ngừa hiệu quả bằng việc chú trọng vào sinh hoạt cũng như trong công việc.
>>> Xem thêm: Tại sao Chiropractic là phương pháp tối ưu cho các vấn đề cơ xương khớp?
